Упраўленне Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека і Савет ААН па правах чалавека

Беларусь паслядоўна выступае супраць палітызацыі правоў чалавека, лічачы, што ў аснове міжнароднага супрацоўніцтва ў гэтай сферы павінен быць раўнапраўны і ўзаемапаважлівы дыялог паміж зацікаўленымі бакамі і комплексны падыход да разгляду ўсіх катэгорый правоў і свабод чалавека, як грамадзянскіх і палітычных, так і эканамічных, сацыяльных і культурных, а таксама правы на развіццё.

Усе правы чалавека носяць універсальны, непадзельны, узаемазалежны і ўзаемадапаўняльны характар, да кожнай катэгорыі правоў чалавека неабходна падыходзіць з аднолькавых пазіцый і з роўнай увагай. Беларусь з заклапочанасцю канстатуе ўзрослую апошнім часам палітызацыю ў рабоце праваабарончых механізмаў ААН, а таксама Сакратарыята ААН, уключаючы Упраўленне Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека. Гэта выяўляецца ў адыходзе гэтых структур ад прынцыпу нейтральнасці, у тым ліку пры падрыхтоўцы дакументаў, рашэнняў і заяў па тэме правоў чалавека, а таксама ў адкрытым ігнараванні і замоўчванні шматлікіх сістэмных праблем і грубых парушэнняў правоў чалавека ў краінах Захаду.

Беларусь зыходзіць з таго, што міжнародныя намаганні па прасоўванні і абароне правоў чалавека павінны быць накіраваны на ўмацаванне механізмаў супрацоўніцтва і канструктыўных дыялогавых «пляцовак» у Савеце ААН па правах чалавека, як механізм універсальнага перыядычнага агляду, а таксама нацыянальных патэнцыялаў дзяржаў-членаў ААН па выкананні. імі абавязацельстваў у галіне правоў чалавека праз сферу тэхнічнага супрацоўніцтва. Рэйтынгавыя ацэнкі органаў сістэмы ААН і іншых міжнародных арганізацый з'яўляюцца своеасаблівымі індыкатарамі вынікаў палітыкі дзяржаў у галіне правоў чалавека. Так, згодна з Дакладам аб развіцці чалавечага патэнцыялу за 2020 год Праграмы развіцця ААН Беларусь займае 53-ю пазіцыю па індэксе чалавечага развіцця і ўваходзіць у лік 66 краін з вельмі высокім узроўнем развіцця чалавечага патэнцыялу.

Беларусь датэрмінова дасягнула мэт у галіне развіцця, сфармуляваных у Дэкларацыі тысячагоддзя, якія датычацца пачатковай адукацыі, гендэрнай роўнасці, выкаранення галечы і голаду, скарачэння дзіцячай і мацярынскай смяротнасці. Цяпер энергічныя намаганні Урада Беларусі нацэлены на дасягненне Мэт устойлівага развіцця.

Супрацоўніцтва з дагаворнымі органамі па правах чалавека

Беларусь з'яўляецца ўдзельнікам амаль усіх асноўных міжнародных дагавораў па правах чалавека і імкнецца рэгулярна прадстаўляць даклады дагаворным органам. Цяпер Беларусь не мае затрымак з прадстаўленнем справаздачнасці.

У перыяд з 2016 года па гэты дзень Беларусь правяла дыялогі з Камітэтам па ліквідацыі дыскрымінацыі ў адносінах да жанчын (КЛДЖ) у кастрычніку 2016 года, Камітэтам па ліквідацыі расавай дыскрымінацыі (КЛРД) у лістападзе 2017 года, Камітэтам супраць катаванняў (КСК), Камітэтам па правах чалавека (КПЧ) у кастрычніку 2018 года, Камітэтам па правах дзіцяці (КПД) у студзені 2020 года, Камітэтам па эканамічных, сацыяльных і культурных правах у лютым 2022 года (КЭСКП).

Яшчэ адзін перыядычны даклад Беларусі чакае свайго разгляду ў Камітэце па правах інвалідаў (КПІ).

Супрацоўніцтва з Упраўленнем Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека

Беларусь імкнецца развіваць канструктыўнае і арыентаванае на вынік супрацоўніцтва з УВКПЧ. У знак сваёй адкрытасці Урад Беларусі неаднаразова запрашаў Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека наведаць краіну, прыняў з візітам місію УВКПЧ па ацэнцы патрэбнасцей у сферы тэхнічнага супрацоўніцтва, а таксама ўзгадніў прызначэнне ў Прадстаўніцтва ААН у Беларусі старшага саветніка па правах чалавека, які ажыццяўляў сваю дзейнасць у 2018–2021 гг.

Доўгі час Беларусь і УВКПЧ паспяхова супрацоўнічалі па пытанні барацьбы з гандлем людзьмі на аснове праваабарончага падыходу, а таксама па рэалізацыі першага нацыянальнага плана дзеянняў па правах чалавека. У сферы тэхнічнага супрацоўніцтва быў паспяхова рэалізаваны шэраг міжнародных праектаў, у тым ліку навучальныя курсы для супрацоўнікаў праваахоўных органаў з Беларусі і шэрагу замежных краін, курсы па ўмацаванні патэнцыялу дзяржаўных органаў па рабоце з дагаворнымі органамі па правах чалавека, тэматычныя кансультацыі па розных аспектах правоў чалавека з прадстаўнікамі беларускай грамадзянскай супольнасці. У апошнія некалькі гадоў супрацоўніцтва з УВКПЧ характарызуецца высокай ступенню недаверу ў сувязі з тым, што Упраўленне ў аднабаковым парадку распачало цэлы шэраг крокаў, якія падтрымліваюць недружалюбную ў адносінах да нашай краіны палітыку заходніх дзяржаў, крокаў, якія не сумяшчальныя са Статутам ААН і цэлым шэрагам рашэнняў Генеральнай Асамблеі ААН і Рады ААН па правах чалавека.

Супрацоўніцтва з механізмамі Савета ААН па правах чалавека

Беларусь падтрымлівае ўніверсальны перыядычны агляд (УПА) як унікальны механізм Савета па правах чалавека, які ўяўляе сабой комплексны, усёабдымны і заснаваны на ўніверсальна прызнаных крытэрыях агляд сітуацыі з правамі чалавека ва ўсіх краінах свету.

Беларусь падкрэслівае важнасць захавання ва УПА прынцыпаў раўнапраўя дзяржаў-членаў ААН і добраахвотнага характару адносна выканання рэкамендацый.

Беларусь прайшла тры цыклы УПА ў 2010, 2015 і 2020 гадах. У трэцім цыкле Беларусь атрымала 266 рэкамендацый, з якіх прыняла да выканання 156, якія адносяцца да ўсяго спектра абавязацельстваў у галіне правоў чалавека.

Беларусь імкнецца падтрымліваць канструктыўнае ўзаемадзеянне з тэматычнымі мандатарыямі спецыяльных працэдур Савета ААН па правах чалавека, рэгулярна ўдзельнічае ў дыялогу з імі ў ходзе сесій Савета, дае інфармацыю і каментарыі на іх звароты. У той жа час Беларусь пераканана ў контрпрадуктыўнасці прыняцця палітычна матываваных краінавых рэзалюцый і ўстановы на іх аснове спецыяльных дакладчыкаў і іншых структур, якія, як паказвае практыка, з'яўляюцца марыянетачнымі механізмамі заходніх дзяржаў. Таму беларускі бок паслядоўны ў сваёй пазіцыі непрызнання мандата спецыяльнага дакладчыка аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі і іншых аналагічных краінавых мандатаў. Беларусь таксама выступае супраць практыкі ўстановы ў СПЧ механізмаў у выглядзе экспертаў або іх груп, падбор і прызначэнне якіх ажыццяўляецца ў адсутнасць універсальна прызнаных дзяржавамі-членамі ААН крытэрыяў і адпаведных рашэнняў, што не дае магчымасці гаварыць аб незалежнасці гэтых экспертаў.

На жаль, у апошні час назіраецца палітызацыя і ў працы спецыяльных тэматычных працэдур, што выяўляецца з іх боку ў заахвочванні палітыкі «двайных стандартаў», прадузятым стаўленні да адных дзяржаў і падкрэслена лаяльным да іншых. Гэта таксама выяўляецца, сярод іншага, у адсутнасці публічнай рэакцыі на дакументаваныя парушэнні правоў чалавека ў краінах Захаду, наўмысным невыкарыстанні т.зв. «пастаянна дзейнага запрашэння» для наведвання праблемных заходніх дзяржаў. Нягледзячы на ​​сістэмныя праблемы, якія ёсць у заходніх краінах, асобныя мандаты, у чыю кампетэнцыю ўваходзяць адпаведныя пытанні, звыш 10, а то і 15 гадоў не наведвалі з візітамі такія праблемныя краіны.

Мандатары такіх тэматычных спецыяльных працэдур з часам страчваюць да сябе давер з боку дзяржаў і ўзаемадзеянне з імі зводзіцца да эпізадычных кантактаў.Акрамя таго, многім спецыяльным працэдурам СПЧ уласціва адыходзіць у сваёй дзейнасці ад Кодэкса паводзін мандатараў.

Беларусь у знак сваёй адкрытасці накіравала ў свой час запрашэнне дзевяці мандатарам тэматычных спецыяльных працэдур Савета па правах чалавека:

• Спецыяльнаму дакладчыку па свабодзе рэлігій і перакананняў;
• Спецыяльнаму дакладчыку па пытанні аб праве кожнага чалавека на найвышэйшы дасягальны ўзровень фізічнага і псіхічнага здароўя;
• Спецыяльнаму дакладчыку па пытанні аб гвалце ў адносінах да жанчын, яго прычынах і наступствах;
• Спецыяльнаму дакладчыку па пытанні аб правах чалавека мігрантаў;
• Спецыяльнаму дакладчыку па пытанні аб праве на адукацыю;
• Спецыяльнаму дакладчыку па пытанні аб праве на харчаванне;
• Спецыяльнаму дакладчыку па сучасных формах расізму;
• Спецыяльнаму дакладчыку па сучасных формах рабства;
• Спецыяльнаму дакладчыку па пытанні аб гандлі дзецьмі, дзіцячай прастытуцыі і дзіцячай парнаграфіі.

Двухбаковыя дыялогі па правах чалавека

Цягам доўгага часу Беларусь дэманстравала сваю адкрытасць да абмеркавання праблематыкі правоў чалавека і ў рамках двухбаковага супрацоўніцтва. У 2015–2020 гг. беларускі бок удзельнічаў у двухбаковых дыялогах па правах чалавека з Еўрапейскім саюзам і ЗША, якія былі згорнуты з-за адыходу заходніх краін у 2020 г. ад палітыкі канструктыўнага ўзаемадзеяння з Урадам Беларусі. Цяпер праблематыка правоў чалавека на рэгулярнай аснове абмяркоўваецца ў рамках краінавых аб'яднанняў у Нью-Йорку і Жэневе, уключаючы Рух недалучэння і Групу краін аднадумцаў. Акрамя таго, гэтыя пытанні разглядаюцца ў ходзе штогадовых кансультацый паміж МЗС Беларусі і МЗС Расіі.